Theo thống kê, tại Canada, 1/4 số người trưởng thành khó tìm được giấc ngủ và 1/2 dân số sử dụng thời gian nghỉ ngơi của mình để làm việc. Tại Mỹ có 8-15% người trưởng thành than phiền bị mất ngủ, 3-11% phải dùng thuốc an thần và tỉ lệ này tăng theo tuổi. Tại VN, 10-20% số người mất ngủ tìm đến các bác sĩ chuyên khoa thần kinh. Bệnh gặp nhiều ở nữ giới hơn nam giới, nhất là ở phụ nữ trong giai đoạn tiền mãn kinh.

Vì sao bị mất ngủ?

Trước đây nguyên nhân dẫn đến mất ngủ là do yếu tố bệnh lý hoặc do lớn tuổi. Nhưng ngày nay những người trẻ khỏe cũng rơi vào trạng thái này do áp lực công việc, gánh nặng gia đình, làm việc căng thẳng, stress, những rối loạn tâm sinh lý dẫn đến khó ngủ. Nhiều người dù có công việc làm ổn định, gia đình hạnh phúc, không phải lo lắng về tài chính nhưng vẫn bị chứng mất ngủ hành hạ.

Đông y quan niệm “tâm tàng thần, can định chí”, nguyên nhân chính gây mất ngủ là do lo nghĩ quá độ làm hao tổn tâm, can, tì. Tâm hư tổn thì âm huyết cạn dần, tinh thần bất an. Can âm hư thì can dương vượng làm thần chí không ổn định. Tì hư thì ăn kém, ăn không hấp thu, người gầy sút...

Trị mất ngủ ra sao?

Để điều trị mất ngủ người ta thường tìm các thuốc như thuốc an thần, thuốc ngủ, thuốc chống trầm cảm... Nhưng bên cạnh tác dụng chính là giúp người bệnh tìm giấc ngủ nhanh thì cũng kèm các tác dụng phụ như gây lờn thuốc, nghiện thuốc và càng dùng lâu càng mất ngủ hơn.

Y học cổ truyền sử dụng các cây cỏ có tác dụng bình can tiềm dương, an thần dưỡng tâm, bổ can huyết giúp tạo giấc ngủ sinh lý, trấn tĩnh tinh thần, điều trị các chứng mất ngủ, hồi hộp, lo âu, hoảng loạn, ra mồ hôi trộm. Những cây cỏ rất thông dụng, rẻ tiền, dễ tìm, không độc hại, chúng ta có thể sử dụng hằng ngày vừa như một loại thực phẩm, vừa có tác dụng dưỡng tâm an thần, giúp ngủ yên giấc.

Thiếu ngủ làm gia tăng nguy cơ béo phì, tiểu đường, các bệnh tim mạch và làm tóc bạc sớm. Ngủ đủ giấc cũng chính là một trong những phương pháp phòng bệnh hiệu quả nhất.

1. Lạc tiên, còn được gọi là dây nhãn lồng, chùm bao, tên khoa học là Passiflora foetida. Dân gian tin rằng dùng đọt lá luộc chín làm rau trị mất ngủ rất hiệu quả. Trong lạc tiên có chứa cyanohydrin glycoside, sulphate ester, tetraphylline A, B, deidaclin, volkenin, passiflorin. Nhiều nước châu Âu đã ly trích chất passiflorin từ lạc tiên để bào chế thành một loại thuốc an thần nhẹ, giúp những người lớn tuổi dễ ngủ.

Ngoài ra lạc tiên còn có tác dụng điều hòa nhịp tim giúp chữa bệnh tim hồi hộp, rối loạn nhịp tim, chống stress. Mỗi ngày dùng 6-16 gam dây lá đã khô, có thể dùng chung với lá vông, lá dâu tằm, tim sen, mỗi loại 10 gam, thêm 500ml nước, đun sôi cạn còn 100ml, uống mỗi tối trước khi đi ngủ.

2. Lá vông nem, tên khoa học là Erythrina indica, có vị đắng, tính bình, tác dụng an thần, gây ngủ, hạ nhiệt, hạ huyết áp, thông kinh lạc, sát trùng. Lá có chứa một ancaloit là erythrine có tác dụng ức chế hệ thần kinh trung ương và kích thích sự bài tiết mật nên thường được dùng để chữa bệnh mất ngủ, giúp ăn uống ngon miệng. Có thể bào chế ở dạng nước sắc, cao lỏng hoặc xirô mỗi ngày 4-6 gam lá khô hoặc 5-10 lá tươi nấu ăn như canh. Phối hợp với lạc tiên, lá dâu tằm, tim sen dạng cao lỏng, mỗi ngày uống 10-15ml.

3. Tim sen, là mầm của hạt sen, còn gọi là liên tâm (Embryo nelumbinis). Theo tài liệu, tim sen có vị đắng, tính hàn, tác dụng làm bình dục tính và trấn tĩnh tinh thần. Trong tim sen có chứa ancaloit là nelumbin, nuciferin, vị rất đắng, thường được pha chế ở dạng trà hòa tan nhanh hoặc nước uống đóng lon.

Nuciferin có tác dụng kéo dài giấc ngủ, mỗi ngày 4-10 gam dạng hãm nước sôi như trà, có thể dùng độc vị hoặc phối hợp chung với táo nhân sao đen, thảo quyết minh sao đen, cúc hoa, lá dâu, lá vông, giúp bổ huyết, bổ tì dưỡng tâm và an thần định chí, trị các chứng mất ngủ, giảm trí nhớ, tim đập hồi hộp, suy nhược thần kinh do lo âu, căng thẳng, stress, làm việc quá sức, suy nhược cơ thể, giúp ăn ngon, đặc biệt trị chứng mất ngủ ở người cao tuổi.

4. Mắc cỡ (trinh nữ), tên khoa học là Mimosa pudica, họ Mimosaceae, mọc hoang khắp nơi. Theo tài liệu cổ, mắc cỡ có vị ngọt, se, tính hơi hàn, ít độc, tác dụng an thần, làm dịu thần kinh, giảm đau, long đàm, chống ho, hạ nhiệt, tiêu viêm, lợi tiểu. Toàn cây chứa ancaloit là mimosin và crocetin, flavonosit. Trong lá và rễ đều có selen nên chữa đau nhức xương khớp rất hiệu quả. Dân gian thường dùng nước sắc của mắc cỡ hoặc phối hợp với một số vị khác chữa suy nhược thần kinh, mất ngủ. Mỗi ngày dùng 20 gam sắc lấy khoảng 100ml uống mỗi tối trước khi đi ngủ.

Theo DS LÊ KIM PHỤNG (ĐH Y dược TP.HCM) - Tuoitre online