Trong những thập niên gần đây, cùng với sự phát triển của 2 loại bệnh tim mạch và ung thư, các nhà khoa học đặc biệt quan tâm đến tác dụng chống oxy hóa, chống đột biến tế bào, hạ độ mỡ trong máu và làm giảm nguy cơ máu đông của một số hoạt chất thiên nhiên. Trong đó, tỏi là một gia vị có hoạt chất chống oxy hóa mạnh nhất, có thể ngăn chặn các quá trình trên.

Thành phần, dược tính

Tỏi có 3 hoạt chất chính: allicin, liallyl sulfide và ajoene.

Allicin là hoạt chất mạnh nhất và quan trọng nhất của tỏi, nó không hiện diện trong tỏi, tuy nhiên, khi được cắt mỏng hoặc đập dập và dưới sự xúc tác của men anilza, chất allin có sẵn trong tỏi biến thành allicin. Do đó, càng cắt nhỏ hoặc càng đập nát, hoạt tính càng cao. Một ký tỏi có thể cho ra từ 1 - 2g allicin. Allicin dễ biến chất sau khi được sản xuất ra. Càng để lâu, càng mất bớt hoạt tính. Đun nấu sẽ đẩy nhanh quá trình mất chất này. Đun qua lò vi sóng sẽ phá hủy hoàn toàn chất allicin. Allicin là một chất kháng sinh tự nhiên rất mạnh, mạnh hơn cả penicillin. Nước tỏi pha loãng 125.000 lần vẫn có dấu hiệu ức chế nhiều loại vi trùng gram âm và gram dương như: staphylococcus, streptococcus, samonella, V. cholerae, B. dysenteriae, mycobacterium tuberculosis. Tỏi cũng ức chế sự phát triển của nhiều loại siêu vi như: trái rạ, bại liệt, cúm và một số loại nấm gây bệnh ở da hoặc bộ phận sinh dục nữ như candida.

Liallyl sulfide không mạnh bằng allicin. Tuy nhiên, sulfide không hư hoại nhanh như allicin và vẫn giữ được dược tính khi nấu. Giống như allicin, càng giã nhỏ càng sinh ra nhiều sulfide, nếu nấu nguyên củ tỏi sẽ không có hiệu lực.

Tỏi không chỉ có tác dụng kháng sinh, tác dụng trên hệ tim mạch mà còn có hiệu lực trên tế bào ung thư. Những nghiên cứu của Trung Quốc và Ý được phổ biến trong tạp chí British Journal of Cancer số tháng 3/1993 cũng cho biết, tỏi có nhiều hoạt chất có thể ngăn chặn sự phát triển của nhiều loại ung thư.

Theo Đông y, tỏi vị cay, tính ấm, hơi có độc, vào 2 kinh can, vị. Tỏi có tác dụng thông khiếu, giải phong, sát trùng, giải độc, tiêu nhọt, hạch. Ngoài ra, tính chất cay, ấm, phát tán phong hàn và làm giảm yếu tố đông máu của tỏi cũng hữu dụng trong một số trường hợp phong thấp, thấp khớp.

Tỏi và bệnh tim mạch

Hiện nay, nhiều người cho rằng ăn tỏi là biện pháp tự nhiên nhất nếu muốn hạ độ cholesterol trong máu xuống khoảng từ 10 - 15%, một số người có đáp ứng tốt với tỏi, tỷ lệ này có thể đến 25 - 30%.

Một công trình nghiên cứu về tỏi đã từng được phổ biến trên tạp chí Praxis ở châu Âu. BS. Piotrowski thuộc Trường Đại học Geniva qua nghiên cứu trên 100 bệnh nhân cao huyết áp đã cho biết, huyết áp trên các đối tượng này bắt đầu hạ sau 1 tuần được điều trị với chất chiết xuất từ tỏi. Liều dùng giảm dần xuống trong 2 tuần kế tiếp, theo sau là liều duy trì. Có 40% trường hợp huyết áp đã cải thiện sau 3 - 5 ngày. Ông cho rằng, tỏi hạ huyết áp bằng cách làm nở mạch, qua đó làm giảm các triệu chứng như: đau ngực, chóng mặt, nhức đầu.

Tỏi làm hạ cholesterol bằng cách gia tăng sự đào thải cholesterol và làm giảm sự hấp thụ cholesterol xấu qua màng ruột, qua đó làm giảm độ lipid trong máu. Hoạt chất của tỏi có tính chất gần giống như nội tiết tố prostaglandin PGI2, vừa nở mạch vừa ngăn chặn quá trình kết tập tiểu cầu nên có tác dụng hạ cao huyết áp. Chất ajoene trong tỏi cũng làm giảm nồng độ fibrinogen trong máu giúp giảm nguy cơ nghẽn mạch. Trong các loại bệnh xơ vữa động mạch, các gốc tự do làm gia tăng sự oxy hóa những tế bào LDL ở thành mạch máu, tạo thành mảng bám gây cứng động mạch và làm hẹp lòng mạch. Tỏi là một loại gia vị có những chất chống oxy hóa mạnh nhất trong số các gia vị thông thường, có thể ngăn chặn quá trình này.

Một vài cách sử dụng tỏi

Rượu tỏi giảm mỡ máu, hạ cao huyết áp. Tỏi là một vị thuốc có tínhnóng. Do đó, với liều lớn hoặc dùng lâungày tỏi có thể kích hoạt những cơnkhí nghịch làm huyết áp tăng. Có mộtsố trường hợp dùng rượu tỏi chữa caohuyết áp, sau khi giảm một thời gianhuyết áp đã cao trở lại. Vì vậy, việc dùnglâu dài cần phải linh động gia giảm tùytheo cơ địa hàn - nhiệt và điều kiện củamỗi người. Sau khoảng 2 - 3 tuần, ngườibệnh phải giảm dần liều dùng và lưu ýdùng liều thấp hơn đủ để duy trì hiệuquả điều trị. Sau đây là một công thứcngâm rượu tỏi để chữa cao huyết áphoặc làm hạ độ cholesterol trong máu.Dùng 300g tỏi, sau khi bóc vỏ và xắt látmỏng, ngâm tỏi trong 600g rượu trắngkhoảng 40o, sau 2 tuần chắt rượu ra đểdùng. Mỗi ngày dùng 2 lần, mỗi lần từ15 - 20 giọt. Sau khi dùng khoảng 2 – 3tuần nên theo dõi huyết áp để giảmdần liều dùng xuống liều duy trì. Nênngưng dùng rượu tỏi khi có triệu chứngviêm nhiễm cấp tính xảy ra.

Bài thuốc tỏi & đậu trắng chữa cao huyết áp. Dùng 100g tỏi và 100g đậutrắng. Bóc vỏ tỏi và vo sạch đậu. Nấunhừ tỏi và đậu với khoảng 2 lít nước.Chia làm 2 hoặc 3 lần, ăn cả cái lẫn nướctrong một ngày. Để tránh làm giảm hoạtchất của tỏi, không nấu bằng lò vi sóng.Điểm đặc biệt của bài thuốc là liều dùngkhá cao nên không dùng hàng ngày,chỉ nên dùng cách khoảng tối thiểu từ2 - 3 tuần. Hầu hết các trường hợp sửdụng đều biểu hiện giảm được huyếtáp ngay ngày hôm sau và tiếp tục hạdần sau đó. Liều lớn của tỏi đã giúp cảithiện nhanh chóng tình trạng xơ vữavà hạ huyết áp.

Phòng và trị cúm. Giã nát 3 tép tỏi, hãm trong 50g nước sôi khoảng nửa giờ. Chắt lấy nước, nhỏ vào mũi mỗi bên khoảng 2 - 3 giọt, ngày 2 - 3 lần.

Rửa vết thương, chỗ lở loét. Pha loãng 1 phần dịch tỏi và 10 phần nước cất, thêm 2% cồn để bảo quản. Kinh nghiệm của BS. Taghiep (Nga) cho biết, dùng nước tỏi chữa nhiễm trùng do bỏng sau 12,5 ngày thì lành, trong khi điều trị với penicillin và sulfamid phải mất 14,5 ngày.

Chữa đau răng. Giã nát 2 tép tỏi trộn với một chút nước ấm. Chờ khoảng 10 phút sau, dùng một que tăm tẩm dịch tỏi thấm đều chung quanh chỗ đau.

Chữa mụn cóc, chai chân. Giã nát 1 - 2 tép tỏi, dán gọn vào chỗ bị chai và để qua đêm.

Chữa viêm họng. Giã nát 2 tép tỏi, trộn 1 phần tỏi và 3 phần hành lá, buộc vào huyệt hợp cốc ở bàn tay. Để qua đêm. Dịch tỏi sẽ thấm qua da và kích thích mạnh vào huyệt có tác dụng “tả” để chữa viêm họng. Hành lá có tác dụng làm giảm độ nóng để tránh phồng da. (Úp bàn tay xuống, xòe rộng 2 ngón tay trỏ và ngón tay cái, huyệt hợp cốc nằm trên mặt lưng của bàn tay, ở chỗ lõm giữa 2 xương ngón tay cái và ngón tay trỏ).

Chữa phù thủng, chữa áp huyết cao. Một chén gạo lức, một chén đậu xanh cà còn cả vỏ, từ 3 - 5 tép tỏi. Nấu cơm trộn đậu xanh ăn hàng ngày. Khi cơm vừa cạn, trộn đều vào cơm số tép tỏi đã cắt mỏng. Ăn cơm với chuối chín, không ăn với muối hoặc nước mắm. Ăn liên tục từ 10 - 15 ngày.

Kiện tỳ, bổ khí, sinh tinh, chữa áp huyết thấp. Gà hấp cách thủy với tỏi.Dùng 1 con gà khoảng nửa ký, 40g tỏithái mỏng, nửa chén rượu vang, gia vịvừa đủ. Gà làm sạch, bỏ lông và nộitạng. Hấp cách thủy, ăn trong ngày.Không dùng cho người thể tạng nhiệt,nóng sốt hoặc đang bị các chứng viêmnhiễm đang phát triển.

Lưu ý: Do có tính nóng và tác dụng hành khí mạnh, cẩn thận khi dùng tỏi cho người đang có thai, người có thể tạng nhiệt, đang nóng sốt, nhiễm trùng chân răng, viêm xoang. Tỏi cũng có thể gây dị ứng làm ngứa ngáy, nổi mẩn ở một số người. Ngoài ra, người sắp được phẫu thuật không nên dùng tỏi, vì tỏi có khả năng làm thay đổi ảnh hưởng của các thuốc chống đông máu được dùng trong giải phẫu. Một nghiên cứu còn cho biết dùng tỏi có thể gây phản ứng phụ nguy hiểm đối với những người đang điều trị HIV/AIDS. Ngoài ra, dùng tỏi dưới hình thức gia vị kèm theo bữa ăn là một hình thức tự nhiên nhất, vừa tận dụng được hoạt chất vừa bớt xảy ra phản ứng phụ.

Lương y VÕ HÀ