Tổ đỉa là bệnh thường thấy ở những người làm công việc tiếp xúc với dầu mỡ, hóa chất công nghiệp, rác thải, hóa chất bảo vệ thực vật. Bệnh phổ biến ở những vùng bị ô nhiễm do sản xuất công nghiệp, làng nghề...

Biểu hiện chủ yếu của bệnh là các mụn nước nhỏ, sờ chắc ở bàn tay, bàn chân. Các mụn nước này thường xuất hiện ở mé bên, mặt sau ngón tay, lòng bàn tay; mặt bên, mặt trên và dưới các ngón chân, lòng bàn chân. Chúng không tự vỡ mà thường xẹp đi, sau đó bong vảy, nếu khêu sẽ thấy một ít nước sánh chảy ra. Kèm theo mụn nước là ngứa, nhiều hoặc ít tùy từng người. Các tổn thương không bao giờ lan lên quá cổ tay, cổ chân người bệnh.

Tổ đỉa thường phát, tái phát hoặc nặng lên về mùa xuân và mùa hè. Khi ngứa, bệnh nhân gãi làm vỡ các mụn nước, nếu vệ sinh không tốt sẽ dẫn đến nhiễm trùng, tạo thành các nốt mụn mủ, có thể gây ra các bọc mủ nếu nhiễm trùng lan rộng. Đông y gọi bệnh này là nga trưởng phong (nếu bệnh ở bàn tay) hoặc thấp cước khí (nếu bệnh ở bàn chân). Các bài thuốc điều trị:

- Dùng một nắm nhỏ lá đào tươi (50 g) rửa sạch, giã nhỏ, đắp vào tổn thương, sau 30 phút tháo ra để thoáng, ngày đắp 2 lần.

- Lấy khoảng 100 g lá móng tay rửa sạch, sắc trong 1 lít nước, ngâm tay chân bị bệnh trong 15-20 phút, ngày ngâm 2 lần.

- Nếu ngứa nhiều nhưng không có hiện tượng nhiễm trùng, dùng bột đại hoàng (khoảng 15 g gói trong vải mỏng, sạch) tẩm với rượu trắng xoa lên nơi ngứa.

- Cho vài miếng thương truật lên bếp than hoa đang cháy nỏ, khi khói thuốc bốc lên, hơ vùng tổn thương trên khói thuốc.

- Ké đầu ngựa 20 g, hy thiêm thảo 20 g sao khô, sắc nước uống hằng ngày.

- Thang thanh nhiệt tiêu viêm: Huyền sâm 30 g, liên kiều, thiên hoa phấn đều 16 g; đơn bì, xích thược, mạch môn, ngưu tất, núc nác, hoàng đằng, chi tử, mộc thông đều 12 g, cam thảo dây hay cỏ ngọt 8 g. Sắc uống ngày 1 thang.

Có thể kết hợp các phương pháp trên trong cùng thời gian điều trị.

Để phòng bệnh tổ đỉa phát sinh hoặc tái phát, nên mang găng tay cao su khi tiếp xúc với các chất kích thích, bụi bẩn, nước bẩn. Giữ bàn chân khô ráo, thoáng mát nhất là về mùa nóng, đặc biệt là khe giữa các ngón chân.

ThS. Hoàng Hữu Hảo, Sức Khoẻ & Đời Sống